Bachs inpiratie
Bach inspireerde – en hijzelf was geïnspireerd. De veelvuldig bekroonde, internationaal veelgevraagde klavecimbelvirtuoos Alexander von Heißen presenteert hem als zodanig. Bach zelf was een diepgelovig christen en wist dat hij vervuld was van de Heilige Geest. Verwijzend naar de Bijbelse passage 1 Chr. 25, zag hij zichzelf in de traditie van de ‘musica van Gods geest’, die de oudtestamentische koning David had ingesteld, en componeerde hij ter lof van God, vandaar dat hij zijn werken ondertekende met ‘Soli Deo Gloria’ (SDG): tot eer van God alleen.
Bach improviseerde en fantaseerde vrijelijk op het klavier, vanuit de inspiratie van het moment. De expressieve en virtuoze Chromatische Fantasie en Fuga, BWV 903, die later zoveel componisten (waaronder Mendelssohn, Busoni, Brahms en Liszt) inspireerde, is waarschijnlijk ook op deze manier ontstaan. Dit stuk viel zeker in de smaak bij zijn zoon Carl Philipp Emanuel. In zijn essay over de juiste manier van klavierspelen,‘Versuch über die wahre Art das Clavier zu spielen’, stelt hij dat een fantasia ‘uit een goede muzikale ziel moet komen, [en] het sprekende, het haastig verrassende van het ene affect naar het andere’ moet hebben. Of anders deed een alledaagse gebeurtenis iets in Bach ontbranden, zoals het improvisatorische Capriccio ‘über die Abreise des sehr geschätzten Bruders’, BWV 992, laat zien.
En natuurlijk was er de belangrijke inspiratie van collega’s, zowel overleden collega’s als tijdgenoten. Bachs Concerto in g-klein, BWV 985, is een transcriptie van een vioolconcert van Telemann (TWV 51:g1). Maar hij varieerde ook met zijn eigen composities en improviseerde bijvoorbeeld op de fascinerende Ciaconna voor viool solo, waarover zijn leerling Johann Friedrich Agricola schreef: ‘Hij speelde het vaak zelf op het klavichord en voegde zoveel harmonie toe als hij nodig achtte.’
Alexander von Heißen heeft veel prijzen gewonnen, waaronder de eerste prijs voor klavecimbel op het Internationale Johann Sebastian Bach Concours Leipzig 2022, de tweede prijs op het Internationale Klavecimbel Concours Musica Antiqua in Brugge 2018 en een beurs van de Duitse Muziekwedstrijd. Hij treedt internationaal op en geeft les aan de Hochschule für Musik und Tanz Köln, de Musikhochschule Münster en de Hochschule für Musik und darstellende Kunst Frankfurt am Main.
Musici
Alexander von Heißen Klavecimbel
Programma
Bach: Chromatische Fantasie und Fuge, BWV 903 | Capriccio sopra la lontananza de il fratro dilettissimo, BWV 992 | Concerto in g-Moll, BWV 985 | Ciaccona. Aus: Partita II, BWV 1004 (bearb. von A. von Heißen)
Sint-Clemenskerk
De Sint-Clemenskerk werd tussen 1745 en 1753 gebouwd volgens de plannen van architect Johann Conrad Schlaun als klooster- en hospitaalkerk voor de Broeders van Barmhartigheid. Het gebouw werd geïntegreerd in de kloostergebouwen en stond oorspronkelijk niet op zichzelf, zoals vandaag de dag het geval is. Het chronogram van de inscriptie op het portaal van de kerk noemt de stichter en het jaar van voltooiing van de ruwbouw 1751: PRO PERENNI VERAE MISERICORDIAE SIGNO EXPENSIS SVIS ERIGEBAT AVGVSTVS BAVARIAE PRINCEPS PATER PATRIAE: ‘Als eeuwigdurend teken van barmhartigheid richtte de landsvader en prins August van Beieren deze kerk op eigen kosten op’. Het stucwerk in de kerk werd gedaan door stukadoor Jakob Rauch uit Wessobrunn, de fresco’s op het koepelgewelf door Johann Adam Schöpf, het schilderij op het hoofdaltaar door Giovanni Battista Pittoni uit Venetië en de zijaltaarstukken door Carlo Carlone. Op 30 september 1944 werden de kerk en het ziekenhuis verwoest tot aan de omringende muren. De kerk werd tussen 1956 en 1959 herbouwd zonder de bijbehorende ziekenhuisgebouwen, waardoor het gebouw zijn opvallende stedelijke integratie verloor. Het interieur, inclusief de koepelfresco, werd gereconstrueerd tussen 1961 en 1974, waarbij Paul Reckendorfer uit Wenen (net als bij het Erbdrostenhof) de koepelschildering restaureerde. Siegfried Springer was verantwoordelijk voor het beeldhouwwerk.