Symposium: Bach. Burgerlijk 3
Bach. Burgerlijk: Bach in de interpretatiegeschiedenis van de 19e eeuw
Wolfgang Sandberger Muziekwetenschapper, journalist | Symposiumleider
In 1843 wordt in Leipzig een Bach-monument onthuld, een ‘buste onder een bedekking in gotische stijl’ (Mendelssohn). Zo wordt Bach zondermeer deel van het nationale collectieve geheugen, een icoon binnen de muziekcultuur. Ook vandaag de dag is Bach een van de populairste componisten ter wereld. Veel van de percepties over Bach en zijn muziek zijn terug te voeren op zijn 19e-eeuwse ontvangst en de toenmalige toeschrijvingen aan hem. Het symposium traceert Bachs receptie in de burgerlijke muziekcultuur van de 19e eeuw.
Wolfgang Sandberger is hoogleraar musicologie en directeur van het Brahms-Institut aan het conservatorium van Lübeck en werkt als auteur en presentator voor verschillende ARD-zenders.
De geïnstitutionaliseerde Bach. De ‘oude’ bachvereniging en het muziekhistorisme
Laurenz Lütteken
De oprichting van de Bachvereniging in 1850 (die in 1900 werd ontbonden, na het einde van de uitgave van werken) vond plaats in een complexe historische en muziekhistorische context. De oprichtingsakte werd steeds meer overschaduwd door de legenden van de vermeende ‘vergeten’ en ‘religieuze’ Bach – die de ingewikkelde mix van motieven die in 1850 heerste grotendeels overschaduwden. De lezing gaat echter dieper in op deze motieven en richt zich minder op de redactionele consequenties dan op de motieven.
Laurenz Lütteken is hoogleraar musicologie en directeur van het Instituut voor Musicologie aan de Universität Zürich.
Bach en het 19e-eeuwse orgel. Van Mendelssohn tot Straube – de herontdekking van Bachs orgelmuziek
Pieter van Dijk
Felix Mendelssohn was een fervent verzamelaar van Bach-manuscripten en Bachs orgelmuziek speelde een belangrijke rol in zowel zijn composities als zijn concerten. Op welke instrumenten interpreteerde hij Bach en welke klankesthetiek ontwikkelde hij? Franz Liszt was ook een groot bewonderaar van Bach, die samen met zijn vriend Alexander Wilhelm Gottschlag een eigentijdse registratie-esthetiek ontwikkelde. De lezing laat de ontwikkelingen zien die Mendelssohn en Liszt in gang hebben gezet tot en met de orgelbewerkingen in orkeststijl waarmee Straube, de Thomascantor van Leipzig, in 1913 naam maakte.
Pieter van Dijk is organist en docent aan het Conservatorium van Amsterdam en aan de Hochschule für Musik und Theater Hamburg. Ook is hij stadsorganist van Alkmaar.
Vergeten collega’s. De receptie van Bach door vrouwelijke klavecinisten van het einde van de 18e tot het begin van de 20e eeuw
Gregor Hollmann
Bachs concerto voor vier (!) klavecimbels in München in 1922, de Matthäus-Passion met klavecimbel continuo in Frankfurt in 1909, een Bach-recital in Stuttgart in 1882 op een 18e-eeuws instrument: niet alleen in deze concerten, waarin Bach opnieuw op een klavecimbel te horen was, bestond de meerderheid van de musici die Bachs pianomuziek terugbrachten naar het oorspronkelijke instrument vrouw. Wie waren deze vrouwelijke klavecinisten die – naast de grote Wanda Landowska – aanwezig waren op de Duitse podia? Vandaag de dag deels vergeten, hebben meer dan dertig vrouwen in het begin van de 20e eeuw aantoonbaar vorm gegeven aan een begrip van Bach dat de basis werd voor de historisch geïnspireerde muziekuitvoering. De lezing richt zich niet alleen op enkele van deze vrouwelijke musici, maar ook op vrouwelijke klavecinisten in Berlijn en Wenen die de klavecimbelmuziek van Bach de 19e eeuw inbrachten. Een tijd waarin het klavecimbel – zoals Thomaskantor M. Hauptmann in 1859 aan de jonge Brahms schreef – ‘… ook overal verkrijgbaar is’.
Gregor Hollmann is klavecinist en ereprofessor emeritus aan de Münster Musikhochschule. Daarnaast doceert hij al lange tijd klavecimbel/uitvoeringspraktijk aan de Musikhochschule Kassel. Momenteel doceert hij historische klavierinstrumenten aan de muziek- en theateruniversiteit van Rostock.
